Liturgie bijzondere dienst over “het herbergen van vreemdelingen”

Herman de Zwart

20 april 2008 van 14.00 uur tot 15.45
In de de ARK Hargplein 101 Schiedam

13.30 uur Zaal open.

14.00 uur Start van de samenkomst. Zangdienst

14.15 uur. Mededelingen, waaronder een uitleg over de handtekeningen actie om aandacht te vragen over de opvang van vreemdelingen in detentieboten.

14.25 uur. Getuigenissen van mensen die ervaring hebben met het “Herbergen van Vreemdelingen”.

14.30 uur. Vervolg zangdienst en gebed.

14.50 uur Introductie over de zeven werken van Barmhartigheid door Jan de Jong

15.00 uur Het herbergen van vreemdelingen nu, door Dhr. A.J. Hentzen, voorzitter van de SUAS (Stichting uitgeprocedeerde Asielzoekers Schiedam)

15.10 uur Sketch door de Tieners/Jeugd over Mattheus 25 over de werken van barmhartigheid”.

15.10 uur Overdenking over, “ De grote Herberger van Vreemdelingen” n.a.v. Johannes 14:1-7

15.45 uur Afsluiting waarna er onder het genot van koffie en thee verder over dit onderwerp van gedachten kan worden gewisseld. Gebruik ook deze tijd om de schilderijen die over dit onderwerp zijn gemaakt en opgehangen in de kerkruimte te bekijken.

Reflectie over het stadsgesprek van 28 maart 2008

We leven in een ‘Low trust society’ – aldus Piet Boekhoud tijdens het stadsgesprek over vreemdelingen en detentie in Schiedam op 28 maart 2008. In tien jaar tijd is Nederland veranderd van een samenleving die was gebaseerd op vertrouwen tot een consumentensamenleving waarin mensen zich voortdurend bedreigd voelen. Piet is de baas van een van de grootste ROC’s in Nederland en zegt dat zijn leerlingen op school komen met “het idee van bediend te willen worden door de samenleving". "Van dat soort denken hebben we veel last. Jongeren komen op school met een houding van: ‘Ik ben de klant, de consument. Jullie moeten het doen, voedt ons maar.' Daarnaast hebben we te maken met de hedonistische boodschappen om maar een ‘stickie op te steken’ en ‘een vrouw te pakken”. Piet gaat daarom de strijd aan met wat hij de drie G’s noemt: gemak, genot en gewin. Tegen over die drie G’s zet hij verbinding, vertrouwen, verantwoordelijkheid. En liefde – dat is iets anders dan de mensen verwennen, dat is mensen in hun kracht zetten. Vertrouwen is niet de zaken laten lopen, maar uitgaan van wederkerigheid.

Hedonistische consumenten hebben een hekel aan onzekerheden en verstoringen. Politiechef Ad Meijboom gaf aan dat in de loop van de jaren de zekerheden eigenlijk steeds toenemen. In zijn regio, de Rijnmond, zijn de criminaliteitscijfers en de oplossingscijfers nog nooit zo goed geweest. Maar de beleving van veiligheid en stabiliteit is een andere. Die beleving is onder andere gebaseerd op een geringe mate van tolerantie – enerzijds het gevolg van een culturele golfbeweging op de lange termijn. Anderzijds versterkt door de gretigheid van de volksvertegenwoordiging en het publieke bestuur, dat eist dat ieder incident wordt aangepakt, opgehitst door een pers die er ook van uit gaat dat de democratie alles oplost. Ook de overheid gedraagt zich als ROC-leerling.

Nederland ontwikkelt zich tot een ‘low trust society’, waarin er weinig onderling vertrouwen is in elkaars bekwaamheid en integriteit. Dat wantrouwen voert de vraag naar controle op, en dat werkt bureaucratie in de hand. Een voorbeeld van de doorgeschoten regelgeving en controle is het symposium dat op 26 april van het vorige jaar in Nijmegen plaatsvond onder de naam ‘Van hondenbeleid tot integrale handhaving’. Zelfs iets simpels als de aanpak van hondenpoep levert een bataljon beleidsambtenaren, toezichthouders en dikke rapporten op. De perfecte samenleving is dat kennelijk waard.

Dat gaat wel ten koste van iets, aldus Anton van Kalmthout: in die goed gevoede en geregelde, welgedane en naar perfectie strevende samenleving is voor vreemdelingen geen plaats. Voor hen regeert in Nederland de hardste hand en wordt het snelst toevlucht gezocht in het meest ingrijpende deel van ons rechtssysteem: de vrijheidsbeneming. Opsluiting in een penitentiaire inrichting voor onbepaalde duur, onder een regime dat zelfs minder vrijheden toelaat en strenger is dan dat waaraan verdachten van een misdrijf of veroordeelden worden onderworpen. De gekte rond Wilders, de ontrechting van vreemdelingen – symptomen van een onverdraagzame genotzuchtige rijke samenleving. Voor de vreemdeling is te hopen dat er een beschavingsoffensief wordt ingezet vanuit Europa om de Nederlandse behandeling van vreemdelingen weer op het niveau van een normale rechtsstaat te brengen.

Menselijkheid, barmhartigheid, liefde – dat zijn de grote woorden die in de low trust society geen betekenis meer hebben. Juist die grote woorden bieden een uitweg uit de impasse. Mensen die gewoon andere mensen helpen – dwars door de systemen heen. Vertrouwen dat wederkerigheid opwekt. “Ik heb een lijst met nummers in mijn telefoon, van mensen die ik kan bellen” aldus Piet Boekhoud. “met verantwoordelijke mensen die echt iets kunnen doen en die zich verbonden hebben om ‘ja’ te zeggen en zaken op te lossen”. Langs de bureaucratie heen worden jongeren aan banen geholpen, wijken aangepakt, criminele jongeren begeleid. Doen wat je kunt voor de ander uit liefde die niet afhankelijk maakt, maar die mensen kracht geeft. Buiten de orde. Serieus een ‘diender’ zijn, ook als jurist meedoen aan bezoekersteams voor vreemdelingen – de mensen blijven zien door de regels heen. Bezoeken van gevangenen. De werken van barmhartigheid doen.

Kerken houden stadsgesprek over vreemdelingen en detentie

Hoe komt het dat vreemdelingen en detentie in één adem worden genoemd? Is het terecht om vreemdelingen zonder enige vorm van proces gevangen te zetten? De Schiedamse Raad van Kerken organiseert op vrijdag 28 maart een Stadsgesprek rond het thema Vreemdeling en detentie. Iedereen is ’s avonds om acht uur in de Bibliotheek Stadserf welkom om aan het gesprek deel te nemen.

Aanleiding tot het Stadsgesprek is de aanwezigheid van een detentieboot in de Merwehaven op de grens van Rotterdam en Schiedam. Bekend is inmiddels dat deze boot in de loop van dit jaar gaat verdwijnen. Maar de politiek van het gevangen zetten van illegalen in onze maatschappij verandert vooralsnog niet. Alle reden om eens goed met elkaar hierover door te praten, vindt de Raad van Kerken.

Bij het Stadsgesprek zorgen drie deskundige inleiders voor goede en voldoende gespreksstof. Dit zijn
Anton van Kalmthout (hoogleraar Vrijheidsbeperking in vreemdelingen- en strafrecht),
Fred van Iersel (hoofdaalmoezenier Justitie)
en Piet Boekhoud (Directeur Albeda College Rotterdam).
Het gesprek staat onder leiding van de Schiedammer Frans de Jong.

De Raad van Kerken Schiedam organiseert het Stadsgesprek in samenwerking met Bibliotheek Waterweg.
De activiteit is onderdeel van het project ‘De zeven werken van barmhartigheid’, een meerjarig project van de gezamenlijke kerken. Zij zien barmhartigheid als een weg naar een menselijker wereld en een belangrijk aspect van het mens-zijn. Bovendien is het de kern van spiritualiteit.

Het Stadsgesprek plaats in de Bibliotheek Stadserf, aan het Stadserf 1 te Schiedam. Méér informatie is te vinden op http://barmhartigheidinschiedam.blogspot.com/. Belangstellenden kunnen zich ook wenden tot w.v.wieren@wxs.nl of gh.v.norde@schiedam.nl .

Probleemstelling: barmhartigheid in een goed geordende samenleving

Het afgelopen jaar hebben wij in Schiedam de werken van barmhartigheid als thema opgepakt. Zien, bewogen worden en in beweging komen is de projectvorm van de barmhartigheid, dat vermogen tot onbaatzuchtige ondersteuning van de ander die dat nodig heeft. Het blijkt een thema te zijn dat verbindend werkt tussen kerken en godsdiensten. Waar andere onderwerpen gemakkelijk leiden tot verhitte debatten, leidt dit thema ‘als vanzelf’ tot bezinning en dialoog.

Tegelijkertijd is de kwestie niet eenvoudig. Zeker niet in deze tijd nu we op één televisieavond meer mensen in nood zien dan een middeleeuwer in zijn hele leven. Wat kunnen we met die overvloed aan leed? Zien, bewogen worden, in beweging komen. Dat spreekt niet vanzelf in een samenleving waarin de gevangenen professioneel worden begeleid, waarin naaktheid niet verwijst naar armoede, maar een symbool is van begerenswaardigheid. Waarin dorst wordt overschaduwd door met reclame opgewekte begeerte. Waarin vreemdelingen van overheidswege uit de samenleving worden geweerd. Waarin hongerigen zeldzaam zijn geworden – de populariteit van voedselbanken ten spijt en waar alle doden keurig begraven worden – huisdieren incluis. En ook voor de vereenzaamde ouderen en zieken zijn bezoekersteams in de weer. De zeven werken van barmhartigheid inspireren, maar brengen ook een gevoel van handelingsverlegenheid te weeg.

Onbewogenheid is voor mij, een individu, een verstandiger strategie dan barmhartigheid – dat was al zo toen het begrip zijn naam kreeg. Maar de samenleving is intussen zo ingericht dat mijn onbewogenheid gerust een gewoonte mag zijn. De strategie van de onbewogenheid maakt dat ik niet verontrust hoeft te worden door die stromen van informatie. Bovendien heeft men ogenschijnlijk in toenemende mate waardering voor mensen die zich gedragen als ‘calculerende burgers’. Een tijdlang werden we zelfs op die titel door de overheid aangesproken en behandeld. Intussen zet die overheid in woorden in op ‘herstel van vertrouwen’, maar de daden van overheden en andere organisaties zijn nog gestoeld op de gedachte dat mensen zich in de regel op een berekenende, zelfzuchtige manier gedragen. Bel liever 112 dan zelf toe te snellen. Verstandig… je kunt daar niets tegen in brengen. Onzelfzuchtigheid, barmhartigheid zijn buiten beeld geraakt.

Ons project brengt ons op een wonderlijke plek in een samenleving die de neveneffecten van onbewogenheid systematisch kan opvangen. Op die plek treffen wij natuurlijk de vaklui in barmhartigheid aan. De religieuzen, de menslievende zorgers, de pastores van de samenleving. Maar wij zijn gewone burgers, en verkeren doorgaans buiten die reservaten van barmhartigheid. Toch willen wij niet onbewogen blijven bij bijvoorbeeld de vreemdelingen die onder onze ogen gevangen worden gehouden op de detentieboten in de Merwehaven. We zien hun persoonlijke ellende. En we zien hun situatie: gezinnen samen opgesloten met criminelen, rechteloosheid. Wat te doen? Wat te denken?

De eerste werken van barmhartigheid ‘bezoeken van gevangenen’, en ‘herbergen van vreemdelingen’ confronteren ons met lastige vragen over onze plek in de samenleving. Tegenóver de samenleving ineens, als het gaat over de manier waarop wij vreemdelingen behandelen. Daarover willen wij op 28 maart in gesprek met onze stadgenoten. Daarbij hebben wij drie mensen uitgenodigd die elk een bijzondere manier hebben voor de omgang met het spanningsveld tussen barmhartigheid en 'wet'.

Wie hielp de stervende illegaal?

Vrij Nederland 16-02-2008
Door Robert van de Griend

Vorige week maandag kwamen bij de Tweede Kamerfractie van de SP twee
verontruste telefoontjes binnen. Gevangenen op de Rotterdamse
detentieboot, waar illegale vreemdelingen vastzitten in afwachting van hun
uitzetting, meldden dat een afdelingsgenoot een dag eerder onder dubieuze
omstandigheden was gestorven. De zesenveertigjarige man, vermoedelijk een
Algerijn, zou na klachten over pijn in zijn hart van de medische dienst
hoestdrank en spierzalf hebben gekregen. Daarna zou het bergafwaarts met
hem zijn gegaan. Om een uur ’s nachts was hij dood.

‘Zijn medegevangenen hebben ons verteld,’ zegt Justitiewoordvoerder Krista
van Velzen van de SP, ‘dat ze op de deur hebben gebonkt en door de
intercom hebben geroepen toen ze merkten dat het steeds slechter met hem
ging. Daar kwam geen reactie op. Pas twee uur nadat de man was overleden,
zou er iemand zijn komen kijken.’ De SP heeft Kamervragen gesteld.
Activisten hielden afgelopen zondag een lawaaidemonstratie bij de boot.

Als het klopt dat de gevangene medische zorg is onthouden, komt dat voor
Justitie op een extra pijnlijk moment. Twee weken geleden publiceerde het
Europese Comité ter Voorkoming van Foltering en Onmenselijke Behandeling
en Bestraffing (CPT) een kritisch rapport over de Rotterdamse bajesboot.
Het Comité toont zich er bezorgd over dat daar ’s nachts geen artsen of
verpleegkundigen beschikbaar zijn. Ook de behandeling van gevangenen met
psychische klachten moet volgens het CPT worden verbeterd.

De helft van het bewakingspersoneel, dat niet is in dienst van Justitie,
maar van het particuliere beveiligingsbedrijf Securicor, is naar de
maatstaven van het Comité onvoldoende opgeleid om ander werk te doen dan
‘passieve beveiligingstaken’. Eindconclusie van het CPT: de detentieboot
moet zo snel mogelijk worden gesloten.

In een reactie op het rapport deed het ministerie van Justitie een
persbericht de deur uit met de kop: ‘Geen aanwijzingen slechte behandeling
gedetineerden’. Minister Hirsch Ballin schreef in een brief aan de Kamer
dat het gebruik van de detentieboot medio 2009 zal worden beëindigd.
Staatssecretaris Albayrak zei afgelopen vrijdag in een debat dat misschien
nog dit jaar tot sluiting kan worden over gegaan, mits dit op ‘financieel
verantwoorde wijze mogelijk is’.

Schouwarts
De Est Andres Lehtmets is arts en hoofd van de CPT-delegatie die Nederland
bezocht. Lehtmets noemt het ‘treurig’ dat zo kort na het rapport van zijn
Comité een gevangene op de detentieboot is overleden, maar doet geen
uitspraken over de doodsoorzaak van de man. ‘Hier moet onafhankelijk
onderzoek naar worden gedaan,’ zegt hij. ‘Alleen zo kun je voorkomen dat
het nog een keer gebeurt.’

Het Openbaar Ministerie heeft inmiddels de Rotterdamse politie opdracht
gegeven tot een onderzoek. Een woordvoerder van Justitie liet Vrij
Nederland afgelopen vrijdag weten dat de detentieboot ook zelf een intern
onderzoek zal instellen naar de toedracht van het overlijden, en dat de
uitkomst naar de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zal worden
gestuurd. In dat geval kunnen vraagtekens worden geplaatst bij de
onafhankelijkheid van het onderzoek.

Daar komt bij dat de IGZ heeft besloten voorlopig geen eigen onderzoek in
te stellen. ‘Uit het verslag van de schouwarts blijkt dat de man een
natuurlijke dood is gestorven,’ zegt woordvoerder Wouter van der Horst.
‘Dan onderneemt de inspectie geen actie.’

Volgens Wil Voogt is dat een ‘abnormale gang van zaken’. Voogt werkte
vijftien jaar als inspecteur Minderheden, Asielzoekers en Illegalen bij de
IGZ. Maart 2007 nam ze ontslag. ‘Dat deze man een natuurlijke dood is
gestorven,’ zegt ze, ‘betekent alleen maar dat hij niet is vergiftigd of
doodgeslagen. Maar dan kan het nog steeds zo zijn dat hij te laat is
geholpen.’ Een verklaring van een schouwarts mag voor de IGZ niet
voldoende zijn om van een eigen onderzoek af te zien, zegt Voogt. ‘In
Amsterdam is er ook een keer een asielzoeker overleden omdat hij niet op
tijd was geholpen, en de ene na de andere stommiteit was uitgehaald. Ik
weet niet of dat hier is gebeurd, maar dáár moet je als Inspectie nu juist
onderzoek naar doen. Wie is als eerste gewaarschuwd? Wie heeft de deur
opengedaan?’

Voogt nam vorig jaar ontslag omdat ze vond dat de IGZ zich de laatste
jaren meer liet leiden door politieke belangen dan door de belangen van
illegalen en asielzoekers. In haar afscheidsspeech haalde ze een voorbeeld
aan.

‘De ochtend na de Schipholbrand stonden we met drie inspecteurs nogal
aangeslagen te overleggen wat ons te doen stond. Dat werd nogal snel van
hogerhand duidelijk gemaakt: daar gaan wij ons niet mee bemoeien, daar
komen maar problemen van. (…) Als het “daar komen maar problemen
van”-criterium in de toekomst gehanteerd wordt, ziet het er voor het
toezicht op zorg in de asiel- en vreemdelingenketen niet zo best uit.’

Of ook nu politieke gevoeligheden in het spel zijn, durft Voogt niet te
zeggen.
Als directeur Frank Diepersloot van FMMU, de maatschappij die de artsen
voor de detentieboot levert, wordt gevraagd naar de doodsoorzaak van de
gevangene, zegt hij aanvankelijk: ‘Wij zijn er niet bij geweest. Dat wij
niet gewaarschuwd zijn, is in elk geval een punt.’ Maar in een tweede
gesprek zegt hij: ‘Er zijn geen aanwijzingen dat er fouten zijn gemaakt.
Maar over het waarom kan ik niets vertellen.’

De medische zorg op de detentieboot is al vanaf de opening van de
gevangenis onderwerp van discussie. De Inspectie voor de Gezondheidszorg
en de Raad voor Straf¬rechts¬toepassing en Jeugdbescherming publiceerden
in 2005 alarmerende rapporten. Vrij Nederland ondervond tijdens een
verblijf op de boot in 2006 dat het dagen kon duren voordat zieke
gevangenen een arts te zien kregen en dat zelfs een pijnstiller soms uren
op zich liet wachten.

Niettemin meldde de Inspectie voor de Sanctietoepassing september vorig
jaar dat op het gebied van medische zorg veel was verbeterd.

Klik hier om het verhaal te lezen op de website van Vrij Nederland
http://www9.vn.nl/Verhalen/Dossiers/DossierDetentieboot/ArtikelDetentieboot/WieHielpDeStervendeIllegaal.htm

Volgens een artikel in Trouw van 10 februari is de naam van het
slachtoffer: Rachid Abdelsalam. Volgens de Rotterdamse burgemeester
Opstelten is het stoffelijk overschot op verzoek van de familie op 8
februari overgevlogen naar Algerije.

Zware kritiek van Europees Comité op Nederlandse vreemdelingendetentie

Het Comité ter Voorkoming van Foltering van de Raad van Europa, het CPT,
heeft zware kritiek op de praktijk van de vreemdelingendetentie in
Nederland. In juni 2007 bezocht dit comité drie Nederlandse
vreemdelingengevangenissen. Begin februari dit jaar stuurde het een
rapport naar de Nederlandse regering met zijn conclusies. Volgens het CPT
moeten de detentieboten direct dicht.

Het CPT staat voor: European Committee for the Prevention of Torture and
Inhuman or Degrading Treatment or Punishment. Dit gezaghebbende comité van
de Raad van Europa controleert het antifolterverdrag van de VN: Convention
against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or
Punishment (Convention against Torture) uit 1984 (3). Het verdrag probeert
te voorkomen dat overheden hun gevangenen slecht behandelen.

De conclusies van het CPT over vreemdelingengevangenissen in Nederland
zijn (1):

1. Nederland moet direct (at the earliest opportunity) stoppen met
vreemdelingendetentie op boten.

2. Nederland zou voor vreemdelingendetentie een maximum tijd (absolute
time limit) moeten vaststellen.

3. De gezondheidszorg moet beter.

4. Het huis van bewaringsregiem, waarbij gevangenen vaak 21 uur per dag op
cel zitten, is te streng voor vreemdelingenbewaring.

5. Opsluiten in isolatiecel zou alleen bij hoge uitzondering en slechts
voor enkele uren mogen plaatsvinden.
§ 69. The CPT is seriously concerned by the practice of restraining
detainees in isolation for lengthy periods without medical justification;
such a practice could very well be considered as ill-treatment.

6. De opleiding van het personeel is ontoereikend.
§ 67 (..) In the CPT’s view, that training is insufficient to enable such
staff to undertake other than passive security duties, thus reinforcing
the carceral atmosphere already very evident on the boats.

7. De mogelijkheden tot telefoneren en het ontvangen van bezoek zouden
uitgebreid moeten worden.

Minister Hirsch Ballin reageerde met een brief aan de Tweede Kamer van 29
januari 2008 (2). Hij legt het dringende verzoek van het CPT te stoppen
met detentie in boten botweg naast zich neer. De boten in Zaandam doopt
hij om tot ‘detentieplatforms’. Hij ontkent dat de boten te vochtig zijn,
zoals het CPT stelt. Of dat de opleiding voor het personeel niet
toereikend is. Andere aanbevelingen van het CPT neemt hij ‘in overweging’.

Lees verder
1. CPT rapport - fragmenten vreemdelingendetentie
2. CPT rapport - reactie regering
3. Overzicht vreemdelingendetentie en mensenrechtenverdragen - van Amnesty
International.

Deze artikelen/rapport staan op www.schipholwakes.nl op de pagina
'achtergrondinformatie':
http://schipholwakes.nl/achtergrondinformatie-schipholwakes.htm